Yaşayan Tarih Kenti
STRATONIKEIA

Karia bölgesinin iç kesimindeki kentler arasında bulunan ve denizle iç bölgelerin bağlantısını sağlayan geçiş yolu üzerindeki önemli bir yerleşim yeri olan Stratonikeia Antik Kenti, Helenistik Dönem öncesinde Karialılar’ın toplandığı yer olarak bilinmektedir.

Stratonikeia’daki en eski buluntular, MÖ 3. bine kadar gitmektedir. Kentte, 9 ayrı dönemi üst üste tabakalar halinde görmek mümkün olmaktadır. Bu çok kültürlülük nedeniyle yapılan çalışmalar sonucunda bulunan kalıntılara göre her alanda ayrı bir dönem korunmaya alınmaktadır. Antik Dönem ile Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi yapılarının olduğu, bastığınız iki ayağınızın arasında 2.200 yıllık tarih farkının yaşatıldığı nadir tarihi yerleşimlerden biri olan Stratonikeia’da; Antik Dönem kalıntıları arasında Osmanlı Dönemi’ne ait taş döşeli tarihi sokaklarda zaman tünelindeymiş gibi dolaşırken Erken Cumhuriyet Dönemi köy kahvelerinde molaların verilebildiği, yüzyıllık değerlerin korunduğu yaşayan bir kenttir.

Bulunan mezarlar MÖ 3. bine ait olmakla birlikte, yazılı bilgiler ve yerleşime dair buluntular, MÖ 2. bin sonlarına aittir. Antik yazarlardan Herodotos, Strabon, Pausanias ve Bizanslı Stephanos’un aktardıkları da burada Helenistik Dönem öncesine ait bir yerleşmenin bulunduğunu doğrulamaktadır. Kentin adı, MÖ 3. yüzyılın 2. çeyreğinden itibaren Seleukos kralı I. Antiokhos tarafından, önce üvey annesi daha sonra ise eşi olan Stratonike adına değiştirilmiştir.

Antik kent içerisinde tiyatro, gymnasion, bouleuterion, kütüphane, sütunlu caddeler, hamam gibi Helenistik ve Roma dönemi yapılarının yanı sıra kilise, evler, yollar ve kemerli yapılar vb. Bizans Dönemi eserleri ile Türk Dönemi’ne ait hamam, cami, dükkanlar, çeşmeler ve köy meydanları ile taş döşeli yollar iç içe bulunmaktadır.

Kentte, İş Bankası’nın desteği ile yapılan kazılar sonucunda kütüphane olduğu anlaşılan yapı, Antik dönemin en büyük kütüphanelerinden birisidir. Büyüklüğünün dışında şimdilik Anadolu’da bu plan tipinde inşa edilen tek örnek durumundadır. Bu yapının plan tipine benzer bir diğer yapı ise Kuzey Afrika’da bulunan Timgad antik kentindeki kütüphanedir. Stratonikeia örneği daha eski olduğundan, Timgad’daki kütüphanenin buradan etkilendiği düşünülmektedir.

Stratonikeia Kütüphane yapısı ve çevresinde 2019 yılında başlayan arkeolojik çalışmalar neticesinde okuma salonu, kütüphane avlusu, batı, doğu ve kuzey portikleri ile yan mekanlar ile zemin döşeme mozaikleri ortaya çıkartılmıştır. Gelecekte burada yapılacak anastylosis ağırlıklı restorasyonlar ile avlu bölümünün sütunlarının ayağa kaldırılması düşünülmektedir.