Milli Mücadele’nin zaferle sonuçlanması, 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilan edilmesi, Anadolu insanının kendi kaderini tayin hakkına sahip olduğunu dünyaya ispatlıyordu.
Kurucumuz Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet ilan edilmeden önce İzmir’de toplanan Türkiye İktisat Kongresi’nde yaptığı açılış konuşmasında “Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, iktisadi zaferle taçlanmazsa sonuç kalıcı olamaz” demişti. On yıl süren savaşların yarattığı yıkımın ardından ülkeyi müreffeh ve muasır olma yolunda sağlık, eğitim, tarım, ticaret ve sanayi alanlarının her birinde yukarı taşıyan gönençli bir toplumun hatırasını “Yaşasın Cumhuriyet” sergimizde yâd ediyoruz.
Kısa sürede atılan büyük adımlar
Birinci Dünya Savaşı ve İstiklal Savaşı’nın ardından nüfus azalmış, insan kaynağı yetersiz hale gelmişti. Türk ekonomisi, sanayisi olmayan, tarımsal olarak dahi kendi kendine yetmekte zorlanan, kapitülasyonlar ve dış borçlarla dışa bağımlı bir görünüme sahipti. Anadolu insanı ekonomik olarak güçsüz düşmüş, eğitimli nüfus oranı azalmıştı. Ana prensibi “iktisadi bağımsızlık” olan, Türkiye İş Bankası’nın kuruluşunun da esasını teşkil eden İzmir İktisat Kongresi’nde alınan bütün kararlar kendi kendine yeten bir ekonomi yaratma ülküsünün bileşkeleridir.
Kendine yeten bir ekonomi için ilk yapılması gereken şeyin insana yatırım olduğu bilinciyle, Cumhuriyetin her bir ferdinin sağlık ve eğitim politikalarından eşit biçimde yararlanmasının sağlanması, 1927 yılında yapılan ilk nüfus sayımı, Hıfzıssıhha Enstitüsü’nün kuruluşu, okuma-yazmanın yaygınlaşması için her vatandaşını eşit kabul eden bir eğitim sisteminin inşasına başlanması öncelik kabul edildi. Kadınlar, üretimin, eğitimin her alanında aktif rol oynadı.
Tarımsal üretimi artırmak için çiftçilerden alınan “aşar vergisi” kaldırıldı, kıraç topraklarda modern tarım yapılabildiğinin ispatı Atatürk Orman Çiftliği tasarlandı, ziraat mühendisleri ve veteriner hekim yetiştirecek Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu. Kapitülasyonların ortadan kaldırılmasıyla, yabancıların elinde olan sermaye birikimi yerli tüccar ve sanayiciyle yeniden örgütlendirildi. Bu yeni müteşebbisi finanse edecek bir kredi kurumu olma payesiyle 26 Ağustos 1924’te Türkiye İş Bankası kuruldu.
Demiryolu politikası Cumhuriyet Türkiyesi’nin en önem verdiği konulardan biriydi. 1940’lara gelindiğinde ülkeyi bir ağ gibi ören 7 bin 500 km demiryolu hattına ulaşıldı. 1926’da çıkarılan Kabotaj Kanunu ile yabancı şirketlerin Türk kara sularındaki imtiyazı sona erdi. 1925’te Türk Tayyare Cemiyeti kuruldu; yerli uçak ve uçak motoru üretimi için Kayseri’de, Eskişehir’de ve Ankara’da fabrikalar açıldı. Türk Lirasının değerini korumak için kanun çıkarılması, Merkez Bankası’nın kurularak Cumhuriyet’in ilk banknotlarının basılmaya başlanması, ithal edilen malların yurdumuzda üretimini sağlamak, sanayi planındaki hedeflerini uygulamak için seçilen üç aktör: İş Bankası, Sümerbank, Etibank ve daha nicesi…
Tarih yeniden yazılıyor
Mustafa Kemal Atatürk’ün “Siyasi ve askeri muzafferiyetler ne kadar büyük olursa olsun, iktisadi zaferlerle taçlandırılmadıkça payidar olamaz.” sözünden hareketle Cumhuriyetin iktisadi bağımsızlığı için atılan adımlar dönemi yansıtan belge, nesne ve filmlerle incelenecek. Sergide, dönemi yansıtan nesne ve belgelerle, sağlık, eğitim, tarım, ulaşım, bankacılık, sanayi gibi konu başlıklarında Cumhuriyetimizin kuruluş yılları ele alınıyor.
İktisadi ve sosyal hayatın kalkınmasının mercek altına alındığı İş Sanat’ın bu yeni sergisinde, Atatürk döneminin üretim ve sosyal hayatını yansıtan fotoğraflar, belge ve nesneler, anı objeleri, ülkemizde o dönemde üretilen yerli mallarından örnekler yer alıyor.
Cumhuriyetimizin kuruluş coşkusunu izleyebileceğiniz ve başta büyük kurucumuz Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere güçlü bir ülke için yılmadan, yorulmadan emek verenleri saygıyla andığımız sergimize bekliyoruz.
KÜRATÖR
Dr. Murat Koraltürk
SERGİ TASARIMI
Cem Kozar, Işıl Ünal, PATTU,
Serra Uludağ, Oya Çitçi, Beyza Günaydın
SERGİ KURULUMU
OCD Museum Works
SERGİ PRODÜKSİYONU
Çağlar Mobilya, Karınca Reklam Zafer Kristal, Esprint, Lamart
LOJİSTİK
Beetle Art
KOLEKSİYON VE ARŞİVİ İLE SERGİYE KATKIDA BULUNANLAR
Ahmet Priştina Kent Arşivi Müzesi (APİKAM), Ahmet Şeref Etker, Akgül Gürerk, Alaaddin Haznedaroğlu, Alaattin Durmuş, Ali Akyüz, Ali Enis Arpacı, Ali Y. Baltacıoğlu, Albert Kahn Müzesi, Alper Üstün, Anadolu Anonim Türk Sigorta Şirketi, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Müzesi, Ankara Vakfı Enstitüsü, Atilla Alp, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Nazilli Sümer Kampüsü, Beykoz Kundura Hafıza Arşiv ve Araştırma, Birsen Tekinalp, Celal Bayar Vakfı Müzesi, Cumhur Sönmez, Ebru Akçay, Emine Gürsoy Naskali, Erol Göl, Eyüp Sabri Tuncer Kozmetik Sanayi A.Ş., Fulya Kardeş Gülmez, Füsun Armatlı, Gülsen Özalp, Gürol Göl, İbrahim Halil Ada, İnegöl Kent Müzesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, İzzeddin Çalışlar, Kazım Karabekir Paşa Müzesi, Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Koleksiyoncular Derneği, Korkut ve Nurhan Erkan, Library of Congress (Amerikan Kongre Kütüphanesi), Mehmet Ö. Alkan, Mehmet Vacit Daylan, Merinos Tekstil Sanayi Müzesi, Milli Kütüphane, Milli Reasürans T.A.Ş., Murat Erkman, Murat Koraltürk, National Geographic, Ömer Durmaz, Pathé, Rahmi M. Koç Müzesi, Salim Kadıbeşegil, SALT Araştırma, Serpil Ural, Suna ve İnan Kıraç Vakfı, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş., Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. (Şişecam), Uşak Kent Tarihi Müzesi, Yenal Koçak
TEŞEKKÜRLER
Bahriye Şeyda, Cemal Fillikçioğlu, Doğan Y. Çetinkaya, Füsun Gürsoy, İlyas Gültaş, Lorans Tanatar Baruh, Nihat Değirmenci, Tuncay Ercan Sepetcioğlu, Seda Özen, Servet Sarıaslan
